آشنایی با انواع وب های آموزشی (1 و 2 و 3 یا معنایی) و ویژگی های مزایا و محدودیت های هر کدام

وب 2

وب یک وسیله ارتباطی-تعاملی هوشمند در محیط یادگیری الکترونیکی می­باشدکه امکان ارتقای کیفیت تجربه یاددهی-یادگیری را از انتقال محتوا به تولید دانش فراهم می­آورد در حقیقت وب دو یک رسانه جهت­دار که شامل متن، صدا تصویر و ویدئو آن هم با قابلیت مشارکت کلیه افراد که با وب و سازمان­های مدیریت کننده آن تعامل دارند، می­باشد بطوری که قادر به ایجاد جوامع شبکه ای است. به عبارت دیگر وب 2، یک تکنولوژی نوین نیست، بلکه رویکردی جدید در فرآیند اطلاع رسانی و اشتراک داده­ها در بستر اینترنت است که از تلفیق سایر تکنولوژی­ها ایجاد شده و مشخصه­ی اصلی آن تمرکز بر تعامل کاربران با توسعه دهندگان آن است. تغییر وضعیت كنونی آموزش الکترونیکی و ارتقاء اثربخشي محیط آموزش الکترونیکي با طرح موضوعاتي همچون مدل­هاي جديد حضور در وب و شفافیت بیشتر در گردش اطلاعات، سهولت بيشتر در طراحي رابط و قابليت­هاي نرم­افزاری و تمركز زدايي که از مهمترين جنبه­هاي اجتماعی و فرهنگی وب 2 می­باشند، است.

وب2 مبتنی بر تعامل و مشارکت و اجتماع، تولید محتوا، هوشمند بودن، و تعاملات انسان و ماشین استوار است. نمونه آن گوگل و ویکی پدیا می­باشد. از ویژگی­های دیگر سرویس آنلاین به جای نصب، سیار بودن با ابزاری مثل موبایل، Open Development (توسعه باز) و مشارکت در تولید و توسعه دانش از خصوصیات این وب است.

فوایدحاصل ازکاربرد وب 2 درآموزش الکترونیکی

1.تبدیل وب به عنوان یک سکوی نرم افزاری بزرگ جهت یکپارچه سازی و سازگاری فناوری­های مختلف و فراهم آوردن زمینه ای برای مشارکت کلیه افراد.

2. توليد محتواي تعاملي توسط كاربر در یک فرایند جمعی با تکیه بر خرد جمعي و شفافیت بیشتر در گردش اطلاعات.

3. اصلاح محتوا به طور مداوم از سوي كاربران به طور فعالانه به طوری که نيازي به كارشناسان خاص نيست.

4. تغيير نقش آموزش الكترونیکي ازيك واسط براي ارائه ي مطالب آموزشي به يك چارچوب براي تعامل و مشاركت درفرآيند یادگیری.

5. مالکیت و اعتماد به کاربر، دادن اختیار به او به عنوان توسعه دهندگان محيط در مدیریت اطلاعات که این نظریه بنیان مشارکت و تعامل کاربر را در وب پی­ریزی می­کند.

6. دسترسی به نتایج یادگیری کیفی- عالی ناشی از شرکت فعالانه در پروسه­ی یادگیری هم به طور انفرادی و تعاملی.

7. آماده سازی فراگیران برای دنیای کار با کاربرد آخرین تکنولوژی­ها

8. پرورش احساس تعلق به جامعه بزرگتر در فراگیران، افزایش انگیزه یادگیری برای خود یادگیری، افزایش قدرت ارائه فراگیر از طریق فضاي اجتماعي مشترك و ارتباطات بين گروهي

9. رهبری و حمایت تعامل و مشارکت افراد در جوامع یادگیری به همراه بازخورد متقابل در جهت توسعه جوامع یادگیری.

10. توانمند نمودن یادگیرندگان جهت مدیریت فضای یادگیری متعلق به خودشان با همکاریهای متقابل

وب 3

 از آغاز اختراع وب توسط تيم برنرزلي تا عملي شدن روياي وب 2 طولي نكشيد، اما وب 2 نيز پاسخگوي نياز كاربران نبود و امروز وب3 جايگزين شده است. او برای اولین بار وب 3 را با نوشتن یک مقاله علمی در سال 2001 مطرح کرد. اما تفاوت بين دو نسل قبل و وب 3 چيست و چرا به سمت نسل جديدي از وب در حركتيم؟ در پاسخ به اين پرسش بايد گفت پيشرفت­هاي اين عرصه همواره در راستاي ساده­تر شدن استفاده از وب بوده است و اين اصل در حركت به سمت وب به وضوح قابل مشاهده بود، اما بهتر است بدانيم وب 2 گذرگاهي براي رسيدن به دوران وب 3 بوده است. در وب 3 استفاده كاربران به مراتب ساده تر از نسل هاي پيشين است، براي مثال شخصي سازي بعضي از سايت هاي بزرگ جستجوی هوشمند كه امروزه برخي از موتورهاي جستجو از آن بهره مي جويند و زمزمه هاي وب معنايي و وب عميق قسمت هايي از اين نسل جديد وب است.

وب 3 که گاهی وب معنایی (Semantic)یا وب مفهومی نامیده می­شود، ویژگی­ها و خصوصیاتی چون ارتباط و تعامل هوشمند با هر ابزاری و دستگاهی، جستجوی تصویری، جستجوی صوتی، تعامل رایانه با کاربر چیزی مشابه سیستم­های حساس به عاطفه، تنظیم برنامه کاربر مثل ملاقات­ها و ترکیبی از هوش مصنوعی را می­توان نام برد.

الگوي رفتاري وب 3 را مي­توان به چهار بخش تقسيم كرد:

وب معناگرا:  اين ويژگي، وب را به يك زبان كه توانايي خواندن و طبقه­بندي را بهتر از انسان دارد، تبديل مي­كند. به عبارت دیگر درکی از مفهوم کلمه دارد.

 وب هوشمند: وبي كه از راه تعامل با كاربر استخراج معنايي مي­كند، به عنوان مثال يك جستجوي هوشمند كه در آن موتور جستجو، يك موتور هوشمند با قابليت تعامل با كاربر، تشخيص منظور و معناي درخواست كاربر و حتي تشخيص محتواي تصاوير، انيميشن و فيلم است.

 شخصي­سازي: شخصی­سازي پايه وب بر اساس موارد استفاده كاربر صورت می­گیرد.

 دسترسي آسان: همه كس در همه جا از همه اين ويژگي­ها و دنياي وب بتوانند استفاده كنند براي نمونه استفاده از تلفن­هاي همراه و آيپدها مانند يك رايانه در هر جايي از مزاياي اين وب به شمار مي­رود. بهتر است كمي موضوع را باز كنيم. تصور كنيد شما و موتور جستجوی شما كه كاملا هوشمندانه عمل مي­كند هيچ محدوديتي در جستجو نداريد. در چنين شرايطي دامنه جستجوها و نتايج آن وسيع تر خواهد بود و احتمال نتيجه گيري شما بالاتر مي­رود. اكنون بسياري از وب سايت­ها و موضوعات از دسترس موتورهاي جستجو دورند. اصطلاح وب عميق نيز بيانگر همين مطلب است كه وب به تمام زواياي اينترنت دسترسي داشته باشد، حتي آنچه كه منظور شما از يك كلمه بوده است. موتور جستجوی گوگل در اين راه پيش قدم است و بعد از آن سايتي هوشمند براي جستجو و يادگيري كاربران در موضوعات مختلف عرضه كرد. همچنین به شما امكان ساخت يك درگاه جستجو را درباره هر موضوعي مي­دهد. در اين سايت­ها اطلاعات مورد نياز شما با يك جستجو ساده و طرح يك سوال در دسترس خواهد بود. وب 3 در تمام زندگي شما و تفريحات رسوخ مي­كند، تلويزيون با كانال­هاي قابل تغيير به ميل شما، ارتباط با دوستان و انجام كارهاي روزمره با وسيله ارتباطي خود از هر جا و هر آنچه كه امروز رويايي از يك زندگي كاملاً اينترنتي است كه وب 3 آن­ها را به واقعيت نزديك مي­كند و روزي خواهد آمد كه دنياي بزرگ كه به مدد اينترنت تبديل به دهكده جهاني شده، هميشه با شما باشد، که از آن به نام جهان همراه یاد می­شود.

وب4

وب 4 یک وب سه بعدی است. قدم زدن در دنیای مجازی، نمونه کامل شبیه سازی دنیای واقعی است. خرید در فروشگاه مجازی با حرکت دادن چرخدستی و برداشتن اجناس از قفسه از ویژگی­های وب 4 خواهد بود.

جدول3 - سیر تحول وب

بررسی سیر تکاملی وب از دیدگاه های مختلف

دیدگاه اول: تولید محتوا

وب 1: متشکل از سایت­هایی است که محتوای آن توسط افرادی خاص و یا از منابعی خاص ارائه می­شود و کاربران وب فقط مصرف کننده هستند.

وب 2: متشکل از سایت­هایی است که محتوای آن توسط کاربران آن تولید می­شود. هر کاربر می­تواند هم مصرف کننده و هم تولید کننده محتوا باشد (وبلاگها، ویکی­ها، اجتماعات اینترنتی و …).

وب 3: کاربران علاوه بر محتوا، می­توانند سایت­ها را هم بنا به نیاز خود تغییر دهند و خصوصی سازی(customize) کنند مثل Facebook و  iGoogle.

دیدگاه دوم: ماهیت محتوا

وب 1: سایت­ها حاوی اطلاعاتی هستند که فقط توسط انسان قابل خواندن است.

وب 2: سایت­ها حاوی اطلاعاتی هستند که محتوا از ظاهر جدا شده و ساختار محتوا نیز مشخص شده است و توسط ماشین نیز قابل تشخیص است.

وب 3: ماهیت محتوا از «اطلاعات» قابل خواندن توسط انسان به «دیتا» در قالبxmlتغییر می­یابد و امکان استفاده سایرapplication ها از داده­ها و نمایش با استفاده ازxsltفراهم می­شود. به عبارت دیگر وب3 یک پایگاه داده عظیم خواهد بود، به همین دلیل آن را «DataWeb» نیز می­نامند.

دیدگاه سوم: از لحاظ ارتباطی

وب 1: متشکل از سایت­هایی است با ماهیت نسبتاً مستقل نسبت به یکدیگر

وب 2: متشکل از سایت­هایی که به وسیله شبکه­های اشتراکی به صورت یکپارچه به یکدیگر پیوند خورده­اند.

وب 3: متشکل از سایت­هایی که از طریق داده­هایxmlوwebserviceها با سایت­های دیگر در ارتباط هستند و محتوا و کارایی سایر سایت­ها را در خود جای داده­اند مثل Facebook و googlereader

دیدگاه چهارم: رابط کاربری

وب 1: تعامل کاربر با سایت بسیار محدود است. تمام پردازش­ها از سمت سرور انجام می­گیرد. فقط اطلاعات به مرورگر ارسال می­شود.

وب 2: به کمک جاوااسکریپت وdhtmlوajaxبخشی از پردازش اطلاعات در سمت کاربر صورت می­گیرد، مرورگر با کاربر تعامل دارد و بهeventهای کاربر پاسخ می­دهد. در واقع سایت­های وب تبدیل بهapplicationهای تحت وب می­شوند.

وب 3: برای استفاده از وب دیگر نیازی به مرورگر نیست. وب فقط شامل داده­ها وwebserviceهاست و در واقعapplication ها فقطThin clientهایی هستند بر روی کامپیوتر کاربران که با وب در تعامل هستند. از آن­ها می­توان حتی در حالت آفلاین نیز استفاده کرد مثل Adobe AIR و Google Gears

دیدگاه پنجم: تکنولوژی­های غالب

وب 1: HTML

وب 2:  HTMLوCSSو جاوااسکریپت وAjaxوDHTMLوJSON

وب 3:XMLوWSDLوSOAPوXSLTوXQueryو …

وب 1 حدود سال 1990 طراحی شد. در وب 1 تعداد صفحات کم، مقدار محتوا کم و بازخورد نیز بسیار کم بود و تعاملی نبود و تولید کننده محتوا فقط مالک سایت بود. اما در وب 2 کهFacebookپیشرور در آن بود تولید کننده محتوا فقط مالک سایت نبود، کاربران هم به صورت تعاملی در تولید محتوای سایت نقش داشتند. از سال 2014 وب 3 آمد. رشد موتورهای جستجو برای دستیابی به اطلاعات لازم، دسته­بندی محتوا و اطلاعات طوری صورت گرفته است که برای رباط­ها یا کاربران غیر انسانی قابل جستجو است. وب 3 به وب معناییSemantic webنیز خیلی معروف است، به زبان ساده چه شکلی خواهد داشت؟ در این رابطه امکانات زیر را باید محتمل بدانیم:

وب مفهومی

یک فضای وب است که کامپیوترها می‌توانند در آن مانند ما صفحه‌های وب را بخوانند. کافی است از کامپیوتر بخواهید برنامه شما را با چیزی مثلاً یک پزشک یا پرواز هواپیما تنظیم کند.

وب سه بعدی

فضایی است که می‌توانید بدون نیاز به حرکت از پشت کامپیوتر، درون آن قدم بزنید و ساختمان‌های آن را بازدید کنید.

وب رسانه‌ای

فضایی است که می‌توانید با یک فایل رسانه‌ای فایل‌های دیگر را جستجو کنید. برای نمونه تصویری از یک نقاشی‌ مورد علاقه خود را به کامپیوتر می‌دهید و او تصاویر و فیلم‌های مرتبط با آن را پیدا می‌کند.

وب فراگیر

یک فضای وب است که همه جا وجود دارد؛ روی کامپیوتر شخصی، روی کامپیوتر جیبی، روی تلفن همراه و حتی روی لباس‌تان یا حتی با ارتباط پنجره‌های اتاق‌تان و دریافت وضعیت هوا، پنجره‌ها در زمان لازم باز و بسته می‌شوند.

احاطه انسان توسط ربات‌ها و هوش مصنوعي در وب 3

حال اگر وب 3 در هر مكاني قابل استفاده باشد، اين مسئله حاكي از كنترل اين فضا توسط وب 3 است به گونه‌اي كه تمام زندگي فرد مورد نظر تحت تأثير عرصه وب 3 قرار گرفته است و شخص براي تسهيل كارهاي خود ناچار است از وب 3 استفاده كند، لذا بر اساس خواسته‌هاي هوش مصنوعي هدايت شده و از طريقي كه هوش مصنوعي براي او انتخاب مي‌كند، به خواسته‌ها و كارهاي خود مي‌رسد. از سوی دیگر، در عرصه وب 3 بشر به صورت کامل وارد فضای سایبر خواهد شد و تنها بواسطه هدف­گذاری و مدیریت وب 3 کنترل می­شود.

از زاويه دیگر، با توجه به ويژگي‌هاي جذاب و خيره كننده وب 3، احتمالا معناي واقعي زندگي دوم " Second Life"براي تمامي كاربران سايبري وب 3 ملموس شده و فرد بيش از پيش در عرصه سرگرمي‌هاي فضاي سايبري غرق مي‌شود و مجالي براي اعمال ديگر پيدا نخواهد كرد.

سخن آخر

اگر چه تا به حال درباره وب 3، مسائل فني و احتمالات و آرزوهاي بشري به ميان آمده است و هيچ كس از اهداف نهايي وب 3 سخني به ميان نياورده است، لكن با توجه به مسائل فني و اظهاراتي كه اشخاص مطرح اعم از متخصصان فني عرصه سايبري و متفكرين اين عرصه به ميان آورده­اند، وب 3 عرصه‌اي براي رصد لحظه به لحظه اشخاص، كنترل رفتار و هدايت انسان بنابر هوش مصنوعي و ربات‌هاي برنامه ريزي شده است. با توجه به ويژگي‌هاي پيش روي كاربران در عرصه وب 3، انسان عملاً با ورود به وب 3، خود را در درون فضاي مجازي ديده و امكان جدا شدن از اين فضا بسيار سخت به نظر مي‌رسد؛ بنابر اظهارات متخصصين سايبر، براي وارد شدن به عرصه وب 3 نياز به بسترها و ظرفيت‌هايي است كه تا ايجاد نشود، نمي‌توان از وب 3 استفاده كرد.

نمونه کاربرد آموزشی در وب 3

در آموزش علوم تجربی

با راه اندازی وب3 و وب 4 برای آموزش دشتگاه گردش خون، دانش­آموز دز یک سفر مجازی وارد قلب می­شود و با سوار شدن بر روی یک گلبول قرمز خون وارد رگ­ها، شش­ها، سلول­ها و سایر اندام­های بدن شده با ساختار قلب، انواع رگ­ها، تبادل مواد و بخش­های مختلف خون آشنا می­شود.

 در آموزش جغرافی

دانش­آموز با قدم زدن در دنیای مجازی جنگل­های آمازون، رشته کوه­های هیمالیا، رودخانه مه­آندر، جنگل­های گیلان، کویر لوت، غواصی در دریا و هزاران نقطه دیگر، یک سفر علمی- تفریحی در دنیای مجازی انجام می­دهد.

در آموزش ادبیات

دانش­آموزان را به گشت و گذار در قرن هفتم و هشتم دعوت می­کینم. به دوران سعدی می­رویم. با حافظ هم عصر می­شویم. ادبیات فارسی را در خارج از مرزها بررسی می­کنیم. همه و همه با چند کلیک در وب 3 و 4 امکان پذیر خواهد بود.

در آموزش آزمایشگاه

پديده­هاي طبيعي مانند حرکت نور، رنگين کمان، حرکت موشک، جرقه هاي الکتريکي و هزاران پديده­ي ديگر که در اطراف ما در هر ثانيه رخ مي دهند، از موضوع ها علم فيزيک و شیمی هستند. بهترين راه آموختن فيزيک و به طور کلي علوم تجربي، استفاده از آزمايش و آزمايشگاه مي­باشد. در صورتی که آزمایشگاه واقعی مقدور نبود از آزمایشگاه مجازی در وب 4 می­توان استفاده کرد.